काठमाडौं । सर्वोच्च अदालतका न्यायाधीश प्रकाशमान सिंह राउतले न्यायपालिकालाई लयमा फर्काउन सञ्चारमाध्यमको महत्त्वपूर्ण भूमिका रहेको बताउनुभएको छ ।
शनिबार ललितपुरमा आयोजित संवैधानिक तथा न्यायिक पत्रकार मञ्चको कार्यक्रममा बोल्नुहुँदै उहाँले यस्तो बताउनुभएको हो । उहाँले न्यायपालिकालाई लयमा फर्काउन राज्यको चौथो अङ्गको योगदान अविस्मरणीय रहेको उल्लेख गर्नुहुँदै इतिहासमा सुनौलो अक्षरले लेखिने पनि बताउनुभयो । उहाँले नेतृत्व भ्रष्ट र घृणित भए सबै ठाउँमा विकृति बढ्दै जाने उल्लेख गर्नुहुँदै सो समयमा पत्रकारको कलमले समाचार नलेखे मुलुकले ठुलो मूल्य चुकाउने बताउनुभयो । न्यायाधीश राउतले अहिले सामाजिक सञ्जाल व्यक्तिको चरित्र हत्या गर्ने माध्यम बनेको भन्दै नियमनको आवश्यकता औँल्याउनुभयो । लोकतन्त्रको मर्म मर्नेगरी अदालती रिपोर्टिङ गर्न नहुने पनि न्यायाधीश राउतको भनाइ छ । उहाँले गलतलाई गलत र सहीलाई सही भन्नसक्ने जमात नेपाली समाजमा कम हुँदै गएको बताउनुभयो ।
उहाँले निहित स्वार्थहरूका लागि अदालतको हुर्मत लिँदै गर्दा अदालतको प्रतिरक्षामा कोही पनि उभिन नसकेको जिकिर गर्नुभयो । न्यायाधीश राउतले अर्कालाई दोषारोपण गर्ने कुरामा नेपाली समाज पोख्त बन्दै गएको पनि बताउनुभयो । उहाँले लिभरल डेमोक्रेसीको कोर भ्याल्युजहरु जोगिएको दिनसम्म मात्रै न्यायपालिका र पत्रकारिता बाँच्ने जिकिर गर्नुभयो । सर्वोच्च अदालतका न्यायाधीश हरि फुयाँलले कानुन क्षेत्रको पत्रकारितालाई अरू पत्रकारिताभन्दा विशेष रूपमा हेर्न आवश्यक रहेको बताउनुभयो । उहाँले विभिन्न देशहरूले पनि कानुन क्षेत्रको पत्रकारितालाई अरू पत्रकारिताभन्दा विशेष रूपमा हेरेको उल्लेख गर्नुहुँदै अदालत संवेदनशील स्थान भएको बताउनुभयो । उहाँले न्यायाधीशहरू र अदालतका कर्मचारीहरूले प्रतिवाद गर्न नसक्ने भन्दै न्यायालय र सञ्चारकर्मीहरूबिच मर्म बुझ्ने भावना गाँसिन आवश्यक रहेको बताउनुभयो ।
न्यायाधीश फुयाँलले पछिल्लो समय अदालतको रिपोर्टिङ प्रसारणका साधनहरूमा उल्लेख्य परिवर्तन आएको भन्दै ‘न्यु मिडिया’लाई पनि नराम्रो दृष्टिकोणबाट हेर्न नहुने बताउनुभयो । सबैको पहुँचमा सूचना पुग्नेकुरा दुःखको विषय हुन नसक्ने न्यायाधीश फुयाँलको भनाइ छ । नेपाल बार एसोसिएसनकी महासचिव अञ्जिता खनालले अदालती भाषालाई ठिक ढङ्गबाट सम्प्रेषण गर्न आवश्यक रहेको बताउनुभयो । उहाँले अरूको नक्कल गरेर समाचार प्रकाशन गर्दा र अदालती भाषा नबुझ्दा अनर्थ लाग्ने भएकाले अदालती भाषाको बारेमा सही ज्ञान लिन आवश्यक रहेको बताउनुभयो । उहाँले सञ्चारमाध्यमले सत्यतथ्य समाचार नागरिकहरूसमक्ष पुर्याउँदा नै समाज सही बाटोमा जाने धारणा राख्नुभयो । उहाँले भन्नुभयो, ‘‘अदालतको रिपोर्टिङ कतै न कतैबाट तानेर पोष्ट गरिरहँदा भाषामा असङ्कुचित भएको जस्तो देखियो । भाषालाई नबुझेको जस्तो देखियो । भाषालाई बुझ्न नसकेको जस्तो देखियो । त्यस कारणले गर्दा कानुन मञ्चसँग जोडिएका पत्रकारहरू जसले अदालतको रिपोर्टिङ गर्नुहुन्छ, कानुनको रिपोर्टिङ गर्नुहुन्छ, उहाँहरूसँग बसेर कार्यक्रम गर्ने छलफल भइरहेको थियो । अहिले कार्यक्रम भयो । राम्रो भएको छ । पत्रकारले समाचार कभर गर्दा फेसबुक, अरू अनलाइनबाट कभर गर्दा त्यो समाचार अलिकति टुक्रिँदै जान्छ । यसले अलमल पार्दछ । जस्ताको त्यस्तै पत्रकारिता गर्न सक्नुपर्छ । नागरिकलाई सत्यतथ्य देखाउने काम गर्नुपर्छ ।’’
कार्यक्रममा बोल्नुहुँदै प्रेस काउन्सिल नेपालका अध्यक्ष बालकृष्ण बस्नेतले अदालतको चरित्र, अदालतको संरचना, अदालतको प्रकृति र काम बुझेर पत्रकारिता भएमात्रै देशका लागि फाइदा हुने बताउनु भयो । उहाँले अदालतले आफैँ आफ्नो बारेमा बोल्न नसक्ने भएकाले सञ्चारमाध्यमले अदालतको मर्म बुझेर समाचार प्रकाशन एवम् प्रसारण गर्नुपर्ने बताउनुभयो । उहाँले अदालतले फैसला र आदेशमार्फत मात्रै बोल्नसक्ने र अदालतको स्वतन्त्रता बचाउनको लागि प्रेसको अहं दायित्व हुने बताउनु भयो । सञ्चारमाध्यमले स्वच्छ रूपमा अदालतका कुराहरू बाहिर ल्याउन आवश्यक रहेको अध्यक्ष बस्नेतको भनाइ छ । उहाँले स्वतन्त्र र सक्षम न्यायपालिकाका लागि प्रेस सहयात्री रहेको उल्लेख गर्नुभयो ।
उहाँले भन्नुभयो, ‘‘अदालतको चरित्र, अदालतको संरचना, अदालतको प्रकृति र काम बुझेर पत्रकारिता हुनसक्यो भने देशका लागि फाइदा छ । समाजका लागि फाइदा छ । अदालतका लागि मात्रै फाइदा हुँदैन । अदालतले आफैँ आफ्नो बारेमा बोल्दैन । बोल्ने चरित्र र नेचर होइन । अदालतले फैसला र आदेशमार्फत बोल्ने हो । त्यो फैसला र आदेश आफ्नो बारेमा हुँदैन । अदालतको स्वतन्त्रता बचाउनको लागि प्रेसको अहम् दायित्व हुन्छ । अरू मानिसहरूको झुण्ड आएर पनि अदालतको बारेमा बोलिदिने होइन । मिडियाले स्वच्छ तरिकाले रिपोर्टिङ गरेर अदालतका कुरा ल्याउनुपर्छ । स्वतन्त्र र सक्षम न्यायपालिकाका लागि प्रेस सहयात्री हो ।’ कार्यक्रममा बोल्दै अनलाइन खबरका प्रधान सम्पादक शिव गाउँलेले पत्रकारको जिम्मेवारी आम नागरिक, पाठक, दर्शक र श्रोताप्रति उत्तरदायी हुनु रहेको बताउनुभयो । उहाँले टेलिफोन निर्भर पत्रकारिताले आत्मविश्वासका साथ समाचार लेख्न नसकिरहेको अहिलेको परिवेशलाई अन्त्य गर्न आवश्यक भएको बताउनुभयो । उहाँले पत्रकारहरू डिजिटल माध्यमका कारण बढी सुविधाभोगी भएको बताउनुभयो । उहाँले न्यायालयमा धेरै हदसम्म परिवर्तन आएको पनि बताउनुभयो । प्रेस, विपक्षी दल र न्यायालय कमजोर भएको समयमा लोकतन्त्र धरापमा पर्ने बताउनुभयो । उहाँले अहिले झण्डै दुई तिहाइको सरकार बन्न लागेको उल्लेख गर्नुहुँदै अदालत र पत्रकार एक ठाउँमा बसेर छलफल गर्नेकुरा सुखद् भएको पनि बताउनुभयो ।