काठमाडौँ । रुसी राष्ट्रपति भ्लादिमिर पुटिनले शुक्रबार मस्कोमा भव्य दोस्रो विश्वयुद्ध विजय दिवस परेडको आयोजना गर्दै हुनुहुन्छ । यो त्यस्तो कार्यक्रम हो जसले क्रेमलिनलाई घरेलु देशभक्ति बढाउन र उहाँका सैनिकहरू युक्रेनमा लडिरहेका बेला विदेशमा शक्ति प्रदर्शन गर्न मद्दत गर्ने आशा राखेको छ । चीनका राष्ट्रपति सी जिनपिङ र स्लोभाकियाका प्रधानमन्त्री रोबर्ट फिकोसहित २० भन्दा बढी विदेशी गणमान्य व्यक्तिहरू यस वर्षको वार्षिक परेडमा उपस्थित हुने कार्यक्रम छ । यो सन् २०२२ मा मस्कोले आफ्नो छिमेकीमा पूर्ण–स्तरको सैन्य आक्रमण सुरु गरेपछिको चौथो हो । अधिकारीहरूले यस वर्षको सम्झनालाई – नाजी जर्मनीविरुद्धको सोभियत विजयको ८०औँ वार्षिकोत्सव– ‘सबैभन्दा ठुलो’ हुने बाँचा गरेका छन् र पुटिनले बिदाको अवधिमा युक्रेनसँग ‘मानवीय’ युद्धविरामको आदेश दिनुभएको छ ।
युक्रेनले युद्धविरामलाई एक मजाकका रूपमा खारेज गर्दै रूसमा भइरहेको घटनाहरूलाई ‘सिनिसिज्मको परेड’ भनेर वर्णन गरेको छ र यसले विश्व नेताहरूको सुरक्षा सुनिश्चित गर्न सक्दैन भनेर चेतावनी दिएको छ । पुटिनको सम्बोधनसहित समापन हुने यो उत्सव रेड स्क्वायरमार्फत सैन्य उपकरण र सैनिकहरूको विशाल परेडका साथ चिन्हित हुने छ । युक्रेनमा सैनिकहरू पठाएपछि पुटिनले प्रायः रुसको आधुनिक सेना र नाजी जर्मनीसँग लड्ने सोभियत सैनिकहरूबिच समानता खिच्नुभएको छ । आगन्तुक विदेशी नेताहरूको सम्मानमा आयोजित एक रात्रिभोजमा पुटिनले ‘विजय’ को लागि प्रस्ताव राख्नुभयो । रुसले सन् २०२२ फेब्रुअरीमा युक्रेनमाथि आक्रमण सुरु गर्यो र केही दिनमै देश कब्जा गर्ने आशा राखेको थियो । तर त्यसपछि रुस एक विशाल, रक्तपातपूर्ण सङ्घर्षमा फस्यो जसले हजारौँको ज्यान लिएको छ ।
प्रिय मित्र सी
मस्कोमा सुरक्षा कडा गरिएको छ । त्यहाँ आयोजकहरूले उपस्थित हुनेहरूलाई विजय परेडमा भेपर पेन, विद्युतीय स्कूटर वा ‘कुनै जनावर’ ल्याउन प्रतिबन्ध लगाएका छन् । अधिकारीहरूले युक्रेनी आक्रमणको खतरा उद्धृत गर्दै राजधानीमा मोबाइल इन्टरनेट जडानहरू पनि जाम गरेका छन् । पुटिनले एकतर्फी रूपमा बिहीबारदेखि सुरु हुने बिदाको अवधिका लागि तीन दिने युद्धविरामको आदेश दिनुभयो तर युक्रेनले रुसलाई सयौँ पटक युद्धविराम भङ्ग गरेको आरोप लगाएको छ । युक्रेनी अधिकारीहरूले रातभर खेरसनको दक्षिणी सहर र मध्य ड्निप्रोपेट्रोभ्स्क क्षेत्रमा आक्रमणको रिपोर्ट गरेका छन्, जसमा दुई व्यक्ति घाइते भएका छन् । किएभले परेडले ‘नाजीवादको विजयसँग कुनै सम्बन्ध छैन’ भनी तर्क गरेको छ र रेड स्क्वायरमा मार्च गरिरहेका व्यक्तिहरू ‘धेरै सम्भवतः’ युक्रेनीहरूप्रति अपराधमा संलग्न थिए भनेको छ ।
यस वर्षका दुई सबैभन्दा महत्त्वपूर्ण पाहुना चीनका राष्ट्रपति सी जिनपिङ र ब्राजिलका राष्ट्रपति लुइज इन्सियो लुला दा सिल्भा हुनुहुन्छ । ब्रसेल्सको चेतावनीका बावजुद स्लोभाक प्रधानमन्त्री रोबर्ट फिको पनि उपस्थित हुनुहुने छ । उहाँ विजय परेडमा भाग लिने युरोपेली सङ्घ ९इयु० बाट एक मात्र नेता हुनुहुन्छ । मास्कोसँग ऐतिहासिक रूपमा बलियो सम्बन्ध भएको सर्बियाका राष्ट्रपति अलेक्सान्डर भुसिक पनि सामेल हुनुहुने छ । परेडको अघिल्लो दिन सी र पुटिनले क्रेमलिनमा भेट गर्नुभयो र तीन घण्टाभन्दा बढी कुराकानी गर्नुभयो । उहाँहरूको भेटपछि पुटिनले चिनियाँ नेतालाई ‘प्रिय मित्र’ भनेर सम्बोधन गर्नुभयो भने दुवै नेताले पश्चिमप्रति विद्रोहका सन्देशहरू जारी गर्नुभयो ।
महान देशभक्ति युद्ध
दोस्रो विश्वयुद्धलाई रूसमा आधिकारिक रूपमा ‘महान देशभक्त युद्ध’ का रूपमा सम्झना गरिन्छ । यो जर्मनीको सोभियत सङ्घमा सन् १९४१ मा आश्चर्यजनक आक्रमणबाट सुरु भएर सन् १९४५ मा जर्मनीको आत्मसमर्पणमा समाप्त हुन्छ । सोभियत सङ्घ नाजी जर्मनीसँग अनाक्रमणको सम्झौतामा रहेको सन् १९३९ र सन् १९४१ को बीचको समयलाई आधिकारिक इतिहास पुस्तकहरूमा छोटकरीमा उल्लेख गरिएको छ । युद्धले सोभियत सङ्घमा विनाशकारी प्रभाव पारेको थियो र यसको परिणामस्वरूप दुई करोडभन्दा बढी नागरिक र सैनिकको मृत्यु भएको थियो । मे ९ लाई रूसको सबैभन्दा महत्त्वपूर्ण सार्वजनिक बिदा बनाउँदै र आफ्नो सेनालाई फासीवाद विरुद्धको रक्षकका रूपमा प्रचार गर्दै पुटिनले आफ्नो चौथो–पाँच वर्षको सत्तामा यो राष्ट्रिय आघातलाई प्रयोग गर्दै आउनुभएको छ ।
अधिकारीहरूले युक्रेन आक्रमण सुरु भएको केही हप्तापछि सेनामाथि आलोचना गर्न प्रतिबन्ध लगाएका छन् र त्यसपछि रूसको पोष्ट–सोभियत इतिहासमा सबैभन्दा ठुलो घरेलु कारबाहीमा हजारौँलाई आरोप लगाएका छन् । आक्रमणपछि प्रस्तुत गरिएका विद्यालयका पाठ्यपुस्तकहरूले युक्रेनलाई ‘अल्ट्रा–राष्ट्रवादी राज्य’ भनेर उल्लेख गरेका छन् । यसले सन् १९४१ र १९४४ बीचमा देशलाई शासन गर्ने नाजी कब्जा सरकारसँग तुलना गर्छ । युक्रेनी राष्ट्रपति भोलोदिमर जेलेन्स्कीले रुसलाई युक्रेनको ‘डि–नाजीकरण’ गर्न आवश्यक छ भन्ने पुटिनको दाबीलाई ‘अविवेकी’ भन्नुभएको छ ।
किएभको समर्थनमा प्रतीकात्मक समर्थन देखाउन परेडसँग मेल खाने गरी युक्रेनका पश्चिमी समर्थकहरूले शुक्रबार ल्भिभमा एक बैठकमा रुसको सैन्य अभियानका लागि रुसको शीर्ष नेतृत्वलाई परीक्षण गर्न विशेष न्यायाधीकरण स्थापना गर्ने कुरामा हस्ताक्षर गर्ने अपेक्षा गरिएको छ । बेलायती प्रधानमन्त्री किर स्टार्मरले पनि शुक्रबार नर्वेमा जोइन्ट एक्सपेडिसनरी फोर्स ९जेइएफ० को बैठकअघि रुसको तथाकथित छाया बेडालाई लक्षित गर्दै नयाँ प्रतिबन्धहरू घोषणा गर्नुभयो । यसमा युक्रेनको समर्थन एजेन्डामा रहने अपेक्षा गरिएको छ । रासस/एएफपी